sobota, 22 września 2012

Utopek i Młynorz




To że Ślońsk je szumnom krainom nikogo nie cza przekonywać.
Od połednia Sudety i Beskidy opadajom dolinami Odry,Nysy Kłodzkej
i Łużyckej dalyj Olzy no i Wisły.Jak do tego dodocie nieprzebyte lasy pełne zwierza,urodzajne gleby otrzymocie kraina mlykym i miodym
płynonco.A jeszcze zapomniołech pedzieć o nojwożniejszym o ludziach
skromnych,bogobojnych i robotnych bo to oni sprawiyli,że bogactwa tej
ziymi nie były marnowane jyno pomnożane.Tam kaj je bogato,piyknie
i zasobnie tam pchajom sie różne miglansea kożdy chciołby coś uszczyknońć dlo siebie.Było tysz zwyczajym,że po cołkim Ślońsku
wyndrowali czeladniki kerzy najmowali sie do roboty za wikt i opierunekz nimiecka nazywali-wandergesselen.Hca Wom opowiedzieć o takim jednym falu kery sie przytrefiył jednymu młynorzowi.Posuchejcie.
Niedaleko Raciborza u zbiegu dwóch rzek stoł młyn wodny kery
był własnościom ksiyńcia ale służył wszystkim okolicznym rolnikom.
Młynorz wołali go Błażej był człowiekiym bogobojnym i ogromnie
robotnym.Jedynom starościom Błażeja była jego cera dziołcha szumnej
urody ale złego serca.Była tak feste zapatrzono na siebie,że do niektórych
galanów wcale nie wychodziyła a inszych wyśmiywała,że to niby jeden
ja za mały drugi za wielki a jeszcze inszy je za biydny.Swojymu tacie
pedziała,że ona czeko na takigo galana kery zajedzie przed ich chałupa
karocom ciongnionom bez dwie pory siwych koni.Ogromnie to Błażeja
martwiyło,że Maryjka(tak jom wołali)je tako hardo do ludzi i pośmiywno.
Razu pewnego do Błażeja zgłosiył sie młody szumny karlus kery
przedstawiył sie jako czeladnik młynarski spod Gogolina.Na imię mioł
August.Synek padoł,że na piyniondzach mu specjalnie nie zależy styknie żeby dostoł trzy razy dziynnie jeść ale za to ogromnie mu zależy co by
jego izba wychodziyła wprost na koło młyńskie.Zdziwiyło to trocha młynorza ale w końcu przystoł na warunki czeladnika.Przez jakiś czas
wszystko ukłodało sie dobrze,August był synkiym robotnym zawsze piyrwszy meldowoł sie przi kole i ostatni opuszczoł miejsce pracy.
Z czasym Błażeja przestało dziwić,że czeladnik co jakiś czas lotoł do
rzyki co by sie opluskać,uznoł co synek widać lubi czystość a to przecarz
nikomu nie przyniesie szkody.Tak po prowdzie Błażej liczył na to,że
młody szykowny czeladnik wpadnie w oko jego cerze Maryjce i w końcu
doczeko sie wesela.Darymne nadzieje.Maryjka czekała na królewicza kery zajedzie pod dom biołom karocom ciongnionym bez czwórka biołych koni





Roz August niósł na puklu miech żyta i bez niuwaga pyrtnoł łokciym
Maryjka kero stoła w dźwiyrzach.Zło na cołki świat dziołcha łapła za
bicz kery wisioł na ścianie i zaczła nim prać czeladnika.Walyła tak mocno,że na policzkach Augusta zostały sine pryngi.Karlus zniósł ta
zniewaga bez jednego słowa,jyno baczny obserwator zauważyłby,że
ze ślypi za iskrzyły dwa czerwone blyski,tak jak by pieron szczelył.
Od tego czasu czeladnik jak by sie zacion w sobie,dalyj był
robotny nikomu nie wadziył ale widać,że coś mu siedziało na nosie.
Po jakimś czasie w młynie zaczły sie dzioć dziwne rzeczy.Błażyj stwiyrdziył,że keryś w nocy robi w młynie okropny bajzel,rzeczy kere
zawsze miały swoje miejsce teroz były po przestowiane.Miechy z ziornym
do mielynio były pomiyszne tak,że młynorz nie wiedzioł kery miech je
od kerego gospodorza a do tego nikere miechy były podziurawione
i sypało sie ziorno.Miarka sie przebrała jak keryś po łonaczył kamiynie
młyńskie tak,że miast monki leciała śruta.Błażej uznoł,co musi ustalić
kery robi take szkody.Jak wszyscy poszli spać Błażej zacził sie miyndzy
miechami i czekoł.Czas mijoł godziny uciekały a w młynie nic sie nie-
dzioło,czasyn jakoś mysz śmigła po delówce,czasym zaskrzypiała deska
ale wszystko było na swoim miejscu.Dziepiyro jak zygor na kościelnym
turmie odbiył połnoc zaczło sie coś dzioć,kajsik cosik sie ruszo,cosik
postynkuje,oroz keryś sapie ani by dźwigoł ciynżkie miechy.Błażyj
wzion do jednej rynki krucyfiks do drugej dymbowo laga i pomalutku
krok za krokym zbliżo sie do miejsca skond dochodziyłó larmo.Wychylo
sie z za miechów i aż zamar.Miyndzy miechami krynci sie jakiś stwór
podobny trocha do człowieka ale ogromnie kurduplowaty na łepie mioł
ryże skołtunione szkuty,gymba pomarszczono ani papiyr haźlowy widać,
że stworzynie było stare ale jeszcze mocne..Młynorz ścisko w rynce laga
i czeko co sie bydzie działo.Stwór stanoł na środku izby porozglondoł sie na boki czy aby go kery nie podpatruje a jak uznoł,że nikogo ni ma
zabroł sie do rozciepywanio wszystkigo co napotkoł po drodze.Pełne
miech furgały z jednego konta do drugigo,łogromne szufle do ziorna
ciepoł na som wiyrch sztapla z monkom.
-No to cie mom ty oszkliwcu jedyn,ty szkodniku ty strupie kery żeś se obroł moj młyn na dokozywanie.Już jo ci tak wygarbuja tyn kudłaty
pukel,że mie popamiyntosz.




Młynorz sie zamachnoł co by go rzaznońć ale w tym momyncie ujrzoł
że stwora mo na jednej szłapie końske kopyto.O świynto Kunygundo
patronko przeczystych prawiczek,to nie je zwyczajny złodziyj,to je dioboł
abo utopek,pomyśloł i opuściył rynka z lagom.Szczyńście jako człowiek
stateczny i bogobojny Błażej zawsze nosił przy sobie świyncony krzyż
kery mu ostawiył jego ojciec tysz młynorz z przikozaniym co by sie z nim
nie rozstowoł bo przi młynach zawsze kryncom sie różne utopki,ciarachy
a bywo i szumne szczigi kere umiom człowieka doprowadzić do upadku.
Błażej uzbrojony w krzyż i dymbowo laga wyszed na przeciwko maszkary
-To ty mi robisz take szkody,wrzeszczoł i walył lagom kaj popadnie,
-Błażeju ustoń,pogodomy jak chłop z chłopym.
-Nie ustana puki sie nie dowiym ktożeś je.
-Jo je utopek Fyrtok kery rzondzi na kole młyńskim,od lot prziglondom
sie twojej cerze kero je szumnom frelom ale serce mo złe i twarde.Tako
dziołcha unieszczynśliwi kożdego chłopa.Pamiyntej i suchej dobrze co ci
prawia,za niedługo przyjedzie pod twój dom trzech galanów tego kerego
wybiere bydzie jyj chłopym tego bydzie musiała suchać bez cołke życie.
I pamiyntej Błażeju nie śmisz ji pedzieć jednego słówka o tym coch ci
godoł.Nie dotrzymiesz słowa Maryjka zostanie starom frelom a ciebie
zatrzymia woda co napyndzo młyńskie koło.Pamiyntej,pogroziył mu palcym.
Młynorz odłożył dymbowy kij ale feste trzymoł w rynce krucyfiks
i prziglondoł sie tymu kery bez tela dni robiył w młynie szkody.Tako
mało stwora,myśloł a przecarz siyły mo jak koń,bo kery by tak umioł
ciepać miechami pełnymi ziorna,ale cosik z gymby jak by znajomy kajś
już widzioł to pyszczysko ale kaj?W tym zygor na kościelnym turmie
odbiył piyrszo w nocy i bestyjo utopeknogle zniknoł.Błażej wylecioł przed
młyn,oblecioł koło i kupidło ale stwora już nie było.Ciymno noc okryła
wszystko jyno z za chmur blyskoł miesionczek jak by chcioł pomóc
Błażyjowi wypatrzeć tego kery ostatnimi czasy narobiył mu take mecyje
a teroz dobiyro sie do jego ukochanej cery,kero może i je za frechowno
ale przecarz je jego jedyno Maryjka.Młynorz bezradnie usiod na ławce
przed chałupom i suchoł kumkania żab, było mu ogromnie smutno.




Na drugi dziyń wszystko było po satarymu,czeladnik August uzaś
był piyrszy w robocie i jak downiyj co jakiś czas lotoł do wody co by sie
okalić.Błażyj usiod na miechu i tak se mysli o tym co mu w nocy prawiył
utopek Fyrtok.-Przyjedzie trzech galanów do Maryjki,jednym z nich bydzie isto utopek ale Maryjka nie śmi o tym nic wiedzieć.A co bydzie jak wybiere utopka na chłopa?Jake wesele,jake sakramynta a kim bydom
pozostali dwaj galani?Zamyślony podniosł głowa i ujrzoł wracajoncego
z wody czeladnika,coś jak by nim szarpło,przecarz kajś ta gymba widzioł
ale kaj?Nic mondrego nie przychodziyło mu do głowy.W końcu uznoł,
że cza pogodać z Maryjkom powiedzieć tela co może ale zawsze próbować coś bonknońć tak co by sie dziołcha domyśliła,że som utopek Fyrtok zastawio na nia sidła.Blank złonaczony ojciec woło,
-Maryjka podziew do mnie gibym,powiym ci coś wożnego,
-nikaj nie puda,mom swoj rozum i nikogo nie byda suchać,odwronkła ojcu.No i tak zostało.Błażyj wiedzioł swoje a Maryjka swoje.
Pomalutku lato dobiygało swoich dni.Dnie stowały sie krótsze a
jesiyń zaczła malować świat swoimi kolorami.To co dzisiej je zielone
jutro stanie sie żółte,złote abo bronzowe.Z wilgachnego dymbu zaczły
spadać żołyńdzie zbiyrane bez robotne wywiórki a czasym odwiedzane
przez watachy dzików,wielkich głodomorów.Na niebie pokozywały sie
klucze dzikich gynsi z łonk zaczły znikać ostatnie bociany.Opary i mgły
zwiastowały nadyjście jesiyni.W taki dziyń pełny jesiynnego smyntku
przed młym podjechało trzech galanów.Piyrszy był to karlus wysoki
o jasnej blond czuprynie i żylastych barach pedzioł,że wołajom go Zefek
i że umi ścinać stromy i budować domy.Nie je bogaty ale ogromnie robotny i zrobi wszystko żeby Maryjka była z nim szczyńśliwo.Dziołcha ani na niego nie spojrzała,pedziała co mo se szukać dziołcha biydno tak
jak on.Drugi galan zajechoł przed młyn furom ciongnionom bez pora koni.
Wołali go Sylwek,był synym bogatego gospodorza i szuko dziołcha robotno kero bydzie mu rodzić dużo dzieci.Maryjka ani na niego nie
pojrzała,padała co nie bydzie sie zdować z pyrzoniami.Ostatni zajechoł
przed młyn galan ubranu z pańska,na głowie nosiył kanciasty kłobuk a w rynku trzymoł pozłocano kryka.Galan wyskoczył z biołego landałera kery
ciongły dwie pory biołych koni.Maryjka jak go ujrzała to aż praskła rziciom do kupki słomy.To je pon na jakigo czekała,prowdziwy galan.






Domyśloł sie stary Błażyj,że to isto je podstymp utopka Fyrtoka
a może i jakigo inszego diobła ale zgodnie z umowom nie wolno mu było
pedzieć jednego słowa.Po prowdzie Błażej był gotów złomać dane utopkowi słowo ale Maryjka nie chciała suchać rady ojca no to teroz
bydzie sama decydować o swoim losie.No i zadecydowała,wesele bydzie
takie jakigo nie widzioł cołki Ślońsk.Stoły uginały sie od jedzynio,goście
piyli nojlepsze wina i piwa,byli muzykanty spod samych Rud kerzy grali
i śpywali ślońskie pieśniczki:
-Jak ech jo szeł wele karczmy
bardzo piyknie było
usiodłech se na kamiyniu
i suchołech kosy,

oj kosie kosie kosie mój
co tak smutno śpywosz
czy ci mamulka odeszli
czy sie na mnie gniywosz.
A uzaś w drugej izbie śpiywały frelki ustrojone w wionki na głowie:
-Mały fijołeczek
kwitnie se na łonce
swe niebieske liczka
wystawio na słońce,

fijołeczku szwarny
straconyś je w trowie
i o twej urodzie
nikt sie już nie dowiy,

prowdziwo uroda
nowet wbrew swej chynci
swego kochaneczka
do siebie przynynci...
Było wesoło i bogato a Maryjka chodziyła pyszno jak paw,że takigo mo
chłopa szumnego i pańskigo jak żodno dziołcha na cołkim Ślońsku ale
jednego nie zrobiyła,nie podziynkowała ojcu za take szumne wesele.


Jak już wszyscy byli rozbawiyni,jak zabawa siyngała zynitu oroz zygor na
kościelnym turmie oddzwoniył dwunasto i stała sie rzecz niesłychano,
stateczny pon młody zamiyniył sie w kudłatego potwora.Poznoł młynorz
że to je tyn som kerego w młynie okłodoł dymbulcym.Wszyscy goście w
popłochu zaczli uciykać,nowet muzykanty gibko spakowali instrumynta
i znikli w mroku nocy.Maryjka pozostała sama z gańbom i zgryzotom,
za pycha i zarozumiałość prziszło i zapłacić wysoko cyna.Utopek mioł
kontrakt na piśmie i ani myśloł z niego zrezygnować.Maryjka musiała
usługiwać swojymu chłopowi jak przystoło poślubionej babie.Żol sie
zrobiyło młynorzowi,że jego cera choć nieposuszno i hardo musi usugiwać
utopkowi kery przecarz je diobłym,choć pośledniego stanu.
Czas płynoł,utopek roztopyrczoł sie po cołkim młynie,Błażeja nie
suchoł a Maryjka traktowoł jak najynto dziywka.Jak sie zdowało,że już
nic nie pomoże młynorzowi i jego cerze do młyna zawitoł wyndrowny
mnich kery zdonżoł na Orawy i prosiył o nocleg.Mnich wołoł sie Bonifacy
i znany był z tego,że jak nikt umioł wyrzynońć diobła kery zagnieździył
sie w ludzkej duszy.Opowiedzioł Błażej mnichowi jak nieopacznie pod-
pisoł kontrakt z utopkym i jake troz wynikły z tego mecyje.Bonifacy wysuchoł młynorza po tym zamknoł sie w izbie i dugo rzykoł ,medytowoł
i kombinowoł jak utopka wyłonaczyć tak co by podpisany kontrakt oddoł.
-Dziołcha je do odratowanio,pedzioł jak wyloz z izby.Piyrsze musi sie
wyspowiadać,odprawic zadano pokuta i musi założyć na szyja szkaplerz
pośiyncony w Rzymie kery sztyjc nosza w taszy.Wszystko było przyrych-
towane,Błażej posłoł Augusta do kowola co by podkuł konia a w tym
czasie Maryjka sie wyspowiadała odprawiyła pokuta i założyła na kark
szkaplyrz od Bonifacego.Szprytny utopek Fyrtok nie skapowoł sie,że
Błażej i Maryjka wiedzom,że to on zamiynio sie w czeladnika Augusta
i udowo statecznego chłopa i młynorza.Mnich Bonifacy przyniósł z
kościoła cołko flacha świynconej wody i zaczajył sie w izbie wele alkowy.
W końcu August wróciył od kowola i uradowany zmierzo do alkowy co by
sie nacieszyć swojom szumnom babeczkom a tukej sztop!Czego sie nie
dotknie wszystko je pokropione wodom świynconom,chce podyjść do
Maryjki a tukej jakoś siyła nie pozwalo mu zrobić kroku.Zły jak szerszyń
woło do Błażeja:
-widza tu spisek Błażeju ale pamiyntej,że jo mom kontrakt i co byś nie
kombinowoł Maryjka je moja.


-Jo zawar kontrakt z utopkym a niy ze czeladnikym Augustym a ty ktoś je
utopkym Fyrtokym czy czladnikym ?
-Nic ci do tego,śmioł sie August tak czy siak Maryjka je moja.Kontrakt
czymo wszystkich w szachu.
-Ty psizatruto potworo ty oszkliwy cygonie uwidzymy kerego bydzie
na wiyrchu.Błażej łapnoł dymbowo laga i zaczon okłodać Fyrtoka.Utopek
próbowoł uciyc ale wszystke klomki i okna były skropione wodom świyn-
conom,tusz lotoł wkoło stoła a Błażej walył aż kudły lotały w lufcie.
Wroz do izby wloz mnich Bonifacy z flachom pełnom świynconej wody.
Poczuł utopek,że oto stoji przed nim śiyła wiynkszo i tukej nie styknom
już jego diobelskie knify.Fyrtok schowoł sie pod stół ale i tam dopadła go
woda Bonifacego.Widzi dioboł,że to je jego koniec,kożdo kropla wody
do je blaza na lajbie,kurczy sie i robi coroz bardziyj oszkloiwy.
-Oddom kontrakt ale ustoń juz kropić mnie wodom.Bonifacy przestoł na
chwila i czekoł,wtedy spod jego kopyta wypot zwitek papiyru z podpisym
Błażeja.Mnich podniósł papiyr przeczytoł i otworzył furtka do pieca a
Fyrtok wlecioł do środka i uciyk kominym.
Tak to młynorz Błarzej i jego cera Maryjka wyzwolyli sie spod siyły
utopka Fyrtoka.Maryjka nauczono smutnymi doświadczyniami stała
sie statecznom dziołchom posłusznom swojymu ojcu.Jak padoł mnich
Bonifacy ze zła zawsze idzie wylyść jak sie jyno chce.















   

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz